Autorzy zachęcają do odwiedzenia wystawy następującymi słowy: „Zapraszamy na Wyprawę wiodącą przez tatrzańską i zakopiańską przeszłość i współczesność. Wyprawę pośród obrazów, fotografii, przedmiotów i słów, w których jawią się idee, wyobrażenia i imaginacje, świetny skarb poczęty w tym niezwyczajnym, wysokim świecie. Namawiamy do spotkania z fundamentalnymi jego przestrzeniami. Naturą, cywilizacją co w niej znaleźć się usiłuje, tutejszymi sposobami życia. Wszystkie są obecne przez swe symboliczne reprezentacje i czekają na spojrzenie, uwagę, pytanie. Mówią nam one coś o Tatrzańskim Graalu, który tworzył, tworzy i tworzyć będzie tatrzański – rozsiany po całym świecie – lud. To jest wyprawa w poszukiwaniu tego ożywiającego kielicha. Każdy na niej Parsifal, Indiana Jones, Lara Croft. Duża przygoda, nieprosta zabawa, wyzwanie. Przybywajcie”.

Wystawie towarzyszy książka Macieja Krupy, Piotra Mazika i Kuby Szpilki zatytułowana „Ślady, szlaki, ścieżki. Pośród tatrzańskich i zakopiańskich wyobrażeń” wydana przez Wydawnictwa Tatrzańskiego Parku Narodowego pod redakcją Zbigniewa Ładygina.

A oto co piszą autorzy w słowie wstępnym do wystawy.

„Wystawa, na którą zechcieliście Państwo przybyć nosi tytuł: „Wyprawa. Pośród tatrzańskich i zakopiańskich idei”. Zapraszamy Was na wędrówkę, spacer poprzez przestrzeń i czas, traktem, który w polskiej kulturze wyznaczył Stanisław Witkiewicz w książce „Na przełęczy. Wrażenia i obrazy z Tatr”. Ta wydana w 1891 r. w Warszawie praca, nazywana niekiedy ewangelią lub epopeją tatrzańską, odegrała wielką rolę w stworzeniu i popularyzacji ważnego zjawiska polskiej kultury – Tatr i Zakopanego. Daje Witkiewicz obraz heroicznych początków tego wydarzenia. Przemija postać świata, ale witkiewiczowska prezentacja nie jest tylko historycznym świadectwem. Zapisane zostały w niej archetypiczne elementy, które powracać będą wciąż w innych relacjach o tym miejscu budując jego kulturowe wyobrażenie, popularny obraz. Historia będzie zmieniać ich oblicze, ale nie istotę. Wpierw Droga – ku Tatrom i ta powrotna wiodąca do nizinnego życia. Droga, która w Zakopanem staje się w ulicą, w reglu w ścieżką, wysoko skalną percią. Potem ludzka siedziba u podnóża gór – Zakopane miejsce osobliwego życia. Składa się nań położenie, klimat, architektura, górale – tutejszy lud, nawet przybysze są pod Giewontem kimś innym niż u siebie w dolinach. I wreszcie Tatry – potężna Natura, „wolności ołtarze”, przestrzeń mocnych przeżyć estetycznych, intensywnych, ba ekstremalnych doświadczeń fizycznych i duchowych. Wszystkie te materialne elementy fundujące ‘wydarzenie Tatry i Zakopane’ zanurzone są w osobliwej aurze, którą pojęcie ‘sezon’ lakonicznie ujmuje. Wskazuje ono na ulotność, nietrwałość, podkreśla oczywistość przemijania. Pięknie, mocno, inaczej, lecz na chwilę tylko. Znikające miejsca, sposoby życia, ludzie, minione czy całkiem stracone?

Wszelka wyprawa zaczyna się od zgody na zawieszenie codziennych przyzwyczajeń, pewnych przeświadczeń, oczywistych sądów. To nadzieja na spotkanie z tym co nowe, inne, nieznane. Tatrzańska ekspedycja konfrontuje nas z niezwykłą Naturą, z cywilizacją wciąż się weń wpisującą, ze sposobami bycia w tej wymagającej rzeczywistości. To próba, wysiłek sprostania stawianym przez takie spotkanie wyzwaniom. Nie tylko i nie nade wszystko fizyczny. Trzeba je wpierw zobaczyć, zinterpretować, chcieć zrozumieć aby móc adekwatnie na nie odpowiedzieć. To także spotkanie z tymi, którzy takie próby już podjęli, z pozostawionymi przez nich śladami, znakami, duktami. Prześwitują w nich idee, które są przecież światłem pozwalającym widzieć w pewnej perspektywie, w określony sposób. Wielość śladów, mnogość lśnień, nieustanna konieczność namysłu, wyboru – co znaczy także rezygnacji – czyni tę podróż trudną i fascynującą zarazem. Nie tylko gór się uczymy, daleko bardziej siebie.

W pięknym fragmencie z „Wróżb niewinności” Wiliama Blake’a [w tłumaczeniu Zygmunta Kubiaka] czytamy:

Wystawa na Kozińcu jest takim okruchem fascynującego wydarzenia kultury jakim są Tatry i Zakopane. Mamy nadzieję, że wędrując szlakami wiodącymi przez tutejsze sale i korytarze, schody i podziemia raz jeszcze doświadczycie wyprawy. Inaczej niż zazwyczaj, ale także intensywnie, głęboko, że jest to droga sprawiająca, że lepiej i mądrzej będziemy patrzyli i że kwiat jakiś i gwiazdkę niejedną w tym bliskim nam tatrzańskim ogrodzie jeszcze zobaczymy. Bo jak uczy nas Czesław Miłosz jest nadzieja, a przynajmniej bywa.”

Organizatorzy wystawy: Muzeum Tatrzańskie w Zakopanem oraz Fundacja „Zakopiańczycy. W poszukiwaniu tożsamości”.

Autorzy scenariusza wystawy: Kuba Szpilka, Maciej Krupa i Piotr Mazik.

Kurator wystawy: Helena Pitoń.

Scenografia i oprawa plastyczna: Jan Wierzejski i Kacper Gronkiewicz

Filmy: Bartek Solik.

Zdjęcia pochodzą ze zbiorów Muzeum Tatrzańskiego, Ośrodka Dokumentacji Tatrzańskiej TPN, zdjęcia współczesne wykonali Adam Brzoza i Adam Kokot.

Wystawa jest kolejną inicjatywą Fundacji „Zakopiańczycy. W poszukiwaniu tożsamości”, która zrealizowała do tej pory wystawę „Zakopiańczycy. W poszukiwaniu tożsamości” i wydała książkę pod tym samym tytułem (w 2011 roku), a także zorganizowała w Zakopanem dwie sesje naukowe: „Antropologia, pamięć, historia. Wokół projektu »Zakopiańczycy. W poszukiwaniu tożsamości.«” (2011) oraz „miejsca/nie-miejsca. Nowe topografie, nowe topologie” (2012). Szczegóły na stronie: www.zakopianczycy.eu.

Patronat honorowy: Janusz Majcher, Burmistrz Zakopanego.

Partnerzy naukowi: Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie oraz kwartalnik „Konteksty” Instytutu Sztuki PAN.

 
         fot. Jan Wierzejski