W drugiej połowie XIX w. działały na Podhalu w Poroninie, Chochołowie i Nowym Targu farbiarnie, w których barwiono i drukowano ręcznie we wzory samodziałowe płótna na ubiory kobiece i pościel. Stosowany w nich druk batikowy, w połączeniu z barwieniem w indygo, dawał niebieskie tkaniny z białymi wzorami, z których góralki szyły spódnice, zapaski, chustki oraz poszwy na pierzyny i poduszki. Pod koniec XIX w. podhalańskie farbiarnie zaczęły podupadać nie mogąc sprostać konkurencji tkanin produkowanych fabrycznie, a z początkiem XX w. przestały istnieć. Wystawa ma na celu przypomnienie tego ciekawego ludowego rzemiosła.
Podhalańscy górale nabywali także drukowane płótna na jarmarkach i odpustach na Słowacji, stąd na wystawie znalazły się eksponaty pochodzące z północnej i południowej strony Tatr. Ilustrują one wyposażenie wiejskiej farbiarni, technikę batikową druku, wykorzystanie drukowanych płócien w stroju ludowym i wnętrzu mieszkalnym, a także przedstawiają historię działających na Podhalu farbiarni i farbiarzy. Na wystawie prezentowana jest jedna z najstarszych kolekcji Muzeum Tatrzańskiego – około 100 form drukarskich pochodzących z farbiarni w Chochołowie, którą prowadził Ferdynand Kőnig, zięć Jana Krzeptowskiego Sabały. Kolekcję ofiarowali w 1903 r. Stanisław Ignacy Witkiewicz i Wojciech Brzega.
Na czas trwania wystawy przygotowano program edukacyjny dla dzieci i młodzieży.
O historii ludowego farbiarstwa i druku płócien na Podhalu można dowiedzieć się z towarzyszącej wystawie publikacji „Ludowe druki na płótnie z Podtatrza”.
Zofia Rak - kurator wystawy
Eksponaty na wystawie pochodzą ze zbiorów: Archiwum Państwowego w Krakowie, Liptowskiego Muzeum w Rużomberku, Lubowniańskiego Muzeum w Starej Lubowni, Muzeum Etnograficznego im. Seweryna Udzieli w Krakowie, Muzeum Miejskiego w Żywcu, Muzeum Narodowego w Krakowie, Muzeum Orawskiego Parku Etnograficznego w Zubrzycy Górnej, Muzeum Tatrzańskiego im. Dra Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem, Muzeum w Kieżmarku, Orawskiego Muzeum P.O. Hviezdoslava w Dolnym Kubinie, Podtatrzańskiego Muzeum w Popradzie, osób prywatnych.
|
 |
Targ w Zakopanem
(fot. Walery Eljasz Radzikowski, ok. 1895, z archiwum Muzeum Tatrzańskiego)
|
|
|
|
 |
Motywy zdobnicze występujące na tkaninach drukowanych techniką batikową. Ze zbiorów Muzeum Tatrzańskiego
(fot. Paweł Murzyn)
|
|
|
|
 |
Forma drukarska do odbijania wzorów na płótnie, Chochołów, XIX w., z farbiarni Ferdynanda Kőniga. Ze zbiorów Muzeum Tatrzańskiego
(fot. Paweł Murzyn)
|
|
|
 |
Spódnica farbanica, Nowe Bystre. Drukowana techniką batikową w farbiarni Ferdynanda Kőniga w Chochołowie, lata 70-80 XIX w. Ze zbiorów Muzeum Tatrzańskiego
(fot. Paweł Murzyn)
|
|
|
|
 |
Chusta zdobiona ręcznym drukiem, Szczawnica, koniec XIX w. Ze zbiorów Muzeum Tatrzańskiego
(fot. Paweł Murzyn)
|
|
|
|
 |
Zapaska ręcznie drukowana we wzory, Ratułów, II poł. XIX w.
(fot. Paweł Murzyn)
|
|
NOWA PUBLIKACJA
MUZEUM TATRZAŃSKIEGO
Zofia Rak: Ludowe druki na płótnie z Podtatrza, Muzeum Tatrzańskie, Zakopane 2008
Publikacja przedstawia historię ludowego farbiarstwa i druku tkanin na Podhalu. Zawiera szereg dotychczas nieznanych informacji o farbiarniach i farbiarzach działających na tym terenie w drugiej połowie XIX w.
W opracowaniu wykorzystano materiały archiwalne, dane zebrane w terenie oraz informacje znajdujące się w literaturze etnograficznej. W pracy znaleźć można nie tylko opis farbowania i drukowania płótna techniką batikową, ale także opis strojów, które powstawały z ręcznie drukowanych płócien. Omówione zostały także kontakty handlowe między dawnymi mieszkańcami Podhala, Orawy, Liptowa i Spisza oraz przedstawione zbiory Muzeum Tatrzańskiego z zakresu ludowego drukarstwa tkanin. Tekst ilustrują fotografie dawnego stroju góralek oraz zdjęcia zabytków muzealnych – klocków drukarskich, drukowanych i farbowanych w indygo spódnic, zapasek i chust.