W bieżącym roku przypada jubileusz trzydziestolecia przekazania Muzeum Tatrzańskiemu kolekcji kobierców i tkanin orientalnych przez Panią Annę Piotrowicz Kulczycką. Ta rocznica następuje bezpośrednio po jubileuszu stulecia założenia kolekcji (1906) przez prof. Włodzimierza Kulczyckiego, którą po jego śmierci przez szereg lat rozwijał syn, prof. Jerzy Kulczycki.
Sto lat dziejów kolekcji Kulczyckich miało swoje jasne i tajemnicze okresy, niepozbawione dramatycznych chwil. Pasja kolekcjonerska Włodzimierza szła w parze z działalnością naukową i publicystyczną. W dwudziestoleciu międzywojennym Profesor pokazał swoje zbiory na czterech wystawach w Warszawie, Lwowie i Krakowie, włączając je w nurt polskiego życia kulturalnego i naukowego. Odmienna rola przypadła Jerzemu, który w latach drugiej wojny światowej we Lwowie musiał chronić kolekcję przed zagładą, a później, w PRL-u, w dalszym ciągu zatajał jej istnienie, z obawy przed niekorzystnymi dla integralności zbioru decyzjami władz.
Ukrywana najpierw w oryginalnie zaprojektowanym domu na lwowskim Snopkowie, później w mikroskopijnym mieszkaniu w blokach warszawskich, najznakomitsza polska kolekcja tkanin orientalnych została całkiem zapoznana, a nieliczni, którzy pamiętali ją z czasów przedwojennych, sądzili, że została rozprzedana. Że stało się przeciwnie, że dzisiaj kolekcja kompletna i niezniszczona znalazła miejsce w zbiorach publicznych, jest nieocenioną zasługą prof. Jerzego Kulczyckiego i jego żony, pani Anny Piotrowicz-Kulczyckiej, którym należą się wyrazy najgłębszego uznania i wdzięczności. Na ubiegłorocznej wystawie na Zamku Królewskim na Wawelu po raz pierwszy pokazany został cały zbiór, podzielony obecnie między Wawel - od 1965 roku znajdują się tam kobierce tzw. "pałacowe"- a Muzeum Tatrzańskie, które w 1977 roku otrzymało "ludową" część kolekcji. Decyzję o jej przekazaniu podjęła po śmierci prof. Jerzego Kulczyckiego - i zgodnie z jego wolą - Pani Anna Piotrowicz-Kulczycka.
Akt notarialny został spisany w marcu 1977 roku. Legat objął 65 obiektów - kobierców, jedwabnych makat i szali, tkanin odzieżowych i toreb jucznych z Iranu, Kaukazu, Małej Azji i Azji Środkowej. Warunkami darowizny było utworzenie stałej galerii Kobierców Wschodnich im. Włodzimierza i Jerzego Kulczyckich w sieci organizacyjnej Muzeum Tatrzańskiego im. Tytusa Chałubińskiego oraz ustanowienie Anny Piotrowicz -Kulczyckiej dożywotnim kustoszem kolekcji. W listopadzie 1977 roku dar, włączony już do zbiorów Muzeum Tatrzańskiego, został wystawiony w sali zakopiańskiego Biura Wystaw Artystycznych. W następnych latach, podczas których trwały starania o budynek dla kolekcji, pokazano ją w kilku miastach w Polsce: w Warszawie w Muzeum Etnograficznym (1978), w Łodzi w Muzeum Włókiennictwa (1979), w Radomiu w Muzeum Okręgowym (1980) i w Gdańsku-Oliwie w Pałacu Opatów (1981). W 1981 roku nastąpiła uroczysta inauguracja Galerii Kobierców Wschodnich im. Włodzimierza i Jerzego Kulczyckich w pozyskanym rok wcześniej budynku przy ul. Koziniec 8 w Zakopanem. Odtąd corocznie, przez kilka miesięcy, kolekcja jest tam wystawiana. Obecną ekspozycję uzupełniają okazy rękodzieła ludowego - stroje i przedmioty codziennego użytku z rejonów Azji Centralnej - wypożyczone z Muzeum Etnograficznego im. Seweryna Udzieli w Krakowie.
Mamy nadzieję, że wystawa nie tylko dostarczy zwiedzającym doznań estetycznych najwyższej próby, ale pozwoli na chwilę zadumy nad najpiękniejszymi kartami prywatnego kolekcjonerstwa w Polsce.
Teresa Jabłońska
