Pismo Stefana Żeromskiego dot. wyboru delegatów do Organizacji Powiatowej (7.11.1918)

Gromadzenie archiwaliów w naszej placówce, rozpoczęło się już 120 lat temu, tj. od początku istnienia Muzeum Tatrzańskiego. W pierwszej kolejności były to akta Towarzystwa Muzeum Tatrzańskiego oraz dokumentacja własna. Bardziej konsekwentne kształtowanie zbiorów archiwalnych zaczęło się jednak dopiero od 1922 r., z chwilą podjęcia pracy w Muzeum przez Juliusza Zborowskiego, który zaczął już systematycznie pozyskiwać materiały ludoznawcze, językoznawcze i historyczne, dotyczące przede wszystkim problematyki tatrzańskiej, podhalańskiej, spiskiej i orawskiej.

Aktualnie przechowywany w Muzeum Tatrzańskim zasób archiwalny liczy ok. 3 i pół tysiąca jednostek archiwalnych, pochodzących z XVII-XX w. Spośród kolekcji i zespołów archiwalnych wymienić przede wszystkim należy dokumenty pergaminowe: przywileje królewskie dla sołtysów Dzielskch, Nowobilskich i Chochołowskich, z lat 1628-1766 oraz dyplom nobilitacyjny cesarza Leopolda I (z 1674 r.) dla rodziny Moniaków z Zubrzycy Górnej. Ważne miejsce w archiwum zajmują akta działających w Zakopanem od drugiej połowy XIX wieku towarzystw, instytucji takich jak: Polskie Towarzystwo Tatrzańskie (1873-1930) i jego Sekcja Ludoznawcza (1913-1918), Komitet Budowy Pomnika Tytusa Chałubińskiego (1900-1904), zakopiańskie Towarzystwo Szkoły Ludowej (1909-1932), Szkoła Przemysłu Drzewnego (1881-1946), Podhalańskie Towarzystwo Opieki nad Zabytkami PTTK (1951-1980).

W archiwum znalazły się również materiały dotyczące historii zakopiańskiej prasy. Są to papiery redakcyjne podhalańskich pism: „Przeglądu Zakopiańskiego” (1899-1906), „Zakopanego” (1908-1914), „Echa Tatrzańskiego” (1918-1919), „Gazety Podhalańskiej” (1913-1934), „Gazety Zakopiańskiej” (1893) oraz „Zakopiańskiej Sp. Wydawniczej” (1913-1914).

Osobną kategorię zbiorów reprezentują archiwa rodzin związanych różnorodną działalnością z Zakopanem, Spiszem czy Orawą. W tym miejscu trzeba wymienić rodziny: Homolacsów z Zakopanego (1813-1909), Machayów (1930-1962), Moniaków z Zubrzycy Górnej (XVII-XVIII w.), Uznańskich z Szaflar (1827-1939), Wilczków i Divékych z Podwilka (XVII-XX w.), Witkiewiczów (XIX-XX w.).

Podhale, a szczególnie Zakopane, były przez wiele lat terenem aktywności wielu, często wybitnych osobistości, które działały na różnych polach; kultury, polityki, gospodarki i przyczyniły się walnie do rozwoju miasta i regionu. W archiwum Muzeum Tatrzańskiego przechowywane są spuścizny: Stanisława Barabasza (1857-1949), Wojciecha Brzegi (1872-1941), Jana Bednarskiego (1866-1926), Marii i Bronisława Dembowskich (1888-1912), Józefa Diehla (1882-1955), Bronisławy i Kazimierza Dłuskich (1900-1922), Stanisława Eljasza-Radzikowskigo (1869-1935), Anieli Gut-Stapińskiej (1898-1954), Matyldy Jostowej (1882-1977), Kornela Makuszyńskiego (1884-1953), Olgi Małkowskiej (1888-1979), Franciszka Henryka Nowickigo (1864-1935), Jana Plucińskiego (1897-1982), Heleny Roj-Kozłowskiej (1900-1955), Kazimierza Saysse-Tobczyka (1891-1980), Mariusza Zaruskiego (1867-1941) i Juliusza Zborowskiego (1888-1965).

Ze zbiorów archiwalnych można korzystać od wtorku do piątku, w godz. 8⁰⁰ - 15⁰⁰.