Statut najstarszego, a obecnie również największego muzeum regionalnego w Polsce, ułożony został w 1888 roku przez członków założycielskiego Towarzystwa Muzeum Tatrzańskiego im. Dra Tytusa Chałubińskiego. Określał działalność kolekcjonerską i wystawienniczą (obejmującą przyrodę, etnografię i sztukę związane z Tatrami i Podhalem) oraz cele naukowe instytucji, która miała się stać ośrodkiem badawczym integrującym polski świat naukowy z trzech zaborów i z zagranicy.

Założenie Muzeum było przedsięwzięciem całkowicie społecznym, związanym ściśle z żywą i wszechstronną działalnością inteligencji polskiej w ówczesnym Zakopanem i rodzącym się regionalizmem podhalańskim. Do jego prekursorów należał Tytus Chałubiński (1820-1889) - wybitny lekarz i botanik, znakomity taternik i badacz przyrody tatrzańskiej - a Muzeum Tatrzańskie jego imienia stworzyło podwaliny organizacyjne do dalszego rozwoju tego ruchu.

W niepodległej Polsce dwudziestolecia międzywojennego (i później, przez dwadzieścia powojennych lat PRL-u) instytucją kierował Juliusz Zborowski (1888-1965). Muzeum Tatrzańskie stało się wówczas nowoczesnym, wielodziałowym muzeum regionalnym, którego działalność adresowana była (i nadal pozostaje) do najszerszych warstw społeczeństwa, a zarazem uformowało się w poważny ośrodek regionalnych badań, inspirujący i koordynujący szereg naukowych prac dotyczących regionu.

W połowie lat 70. XX wieku Muzeum poszerzyło swoją działalność o zagadnienia związane z ochroną zabytków budownictwa ludowego i architektury historycznej, szczególnie drewnianej, zachowanych in situ. Realizując program „muzeum przestrzennego” w latach 1978 do 1993, Muzeum Tatrzańskie przejęło i wyremontowało kilka cennych zabytków i utworzyło w nich swoje filie – trzy w Zakopanem, dwie na Podhalu i dwie na Spiszu.

W 1999 roku Muzeum Tatrzańskie zostało samorządową instytucją kultury Województwa Małopolskiego. Jego nadal jednoznacznie regionalny charakter wynika ze statutu, ugruntowanej tradycji, postaci interdyscyplinarnie gromadzonych zbiorów oraz ukierunkowania działalności wystawienniczej, naukowo-badawczej, publicystycznej i edukacyjnej na związki z Tatrami, Zakopanem i Podhalem. Zarazem jednak zakres i sposób oddziaływania Muzeum mają zasięg znacznie szerszy, co wiąże się z faktem, iż jest ono licznie odwiedzane przez turystów i badaczy z całego kraju i z zagranicy – atrakcyjność Muzeum opiera się w równym stopniu na wartości jego zbiorów, jak znaczeniu, jakiego Tatry i Podhale nabyły w dziejach kultury polskiej, szczególnie XIX i XX wieku.

Wydarzenia roku jubileuszowego będą się odwoływały do tej tradycji, ale też do zjawisk współczesnej kultury, ponieważ spontaniczne, naturalne przenikanie się przeszłości i teraźniejszości stanowi o specyficznym klimacie dnia dzisiejszego pod Giewontem.

Głównymi wystawami rocznicowymi będą: Tatry – czas odkrywców,otwarcie 16 maja w Galerii Sztuki im. W. i J. Kulczyckich, oraz Styl zakopiański – inspiracje, otwarcie 1 lipca 2009, dokładnie w 120. rocznicę Muzeum Tatrzańskiego. Będzie to równocześnie inauguracja nowej filii Muzeum w XIX–wiecznej chałupie góralskiej przy Drodze do Rojów.

Z okazji jubileuszu zaplanowane zostały również inne wystawy, spotkania, wydawnictwa i programy edukacyjne, ujęte w załączonym programie.