Muzeum Tatrzańskie im. Dra Tytusa Chałubińskiego to jedno z najstarszych muzeów regionalnych na ziemiach polskich. Jego historia sięga 1888 roku, choć formalnie otwarte zostało 1 lipca 1889 roku. Równie ciekawa jak dzieje tej placówki jest historia jego siedzib, związana w pewnym sensie z narodzinami stylu zakopiańskiego, pierwszego polskiego stylu zakopiańskiego, który rozpowszechnił się na szerszą skalę nie tylko w Zakopanem i na Podhalu, ale także w wielu miejscowościach dawnych ziem polskich podzielonych zaborami.

Pierwsza wystawa muzealna mieściła się w domu Krzeptowskiego (1889–1892). Architektura obiektu reprezentowała uproszczony styl szwajcarski, choć jego proporcje przypominały nieco „letniskowe chałupy podhalańskie”. Była to siedziba tymczasowa i już w 1889 roku podjęto starania o wybudowanie własnego gmachu. Dzięki działce podarowanej Towarzystwu Muzeum Tatrzańskiego przez rodzinę Chałubińskiego, budynek muzealny miał stanąć przy ulicy jego imienia. Zgodnie z przyjętymi postulatami miał to być pierwszy budynek w stylu zakopiańskim. Józef Pius Dziekoński, który był projektantem obiektu nie wywiązał się jednak z zadania. Poza „okraszynami” wziętymi z dzieła Matlakowskiego Budownictwo ludowe na Podhalu oraz szczątkową dekoracją szczytów wprowadzoną już podczas wznoszenia obiektu, nie można było w jego architekturze doszukać się cech ludowego budownictwa podhalańskiego. Po jego ukończeniu ekspozycja została przeniesiona i udostępniana przez niemal trzydzieści lat (1892–1920).

Niedługo po udostępnieniu zbiorów podjęto starania o wybudowanie nowego murowanego obiektu. Starania te zostały jednak uwieńczone dopiero tuż przed wybuchem I wojny światowej. Murowany gmach Muzeum Tatrzańskiego okazał się ostatnim budynkiem w stylu zakopiańskim. Jest on ostatnim dziełem Stanisława Witkiewicza, obiektem zaprojektowanym wspólnie z Franciszkiem Mączyńskim. Zdaniem wielu badaczy zastosowanie stylu zakopiańskiego w architekturze murowanej nie wyszło poza fazę eksperymentu i omawiane bywa zwykle na marginesie sztandarowych dzieł wykonanych w konstrukcji drewnianej.

Zbigniew Moździerz, kurator wystawy

Siedziba Muzeum Tatrzańskiego w latach 1889-1892 (fot. archiwum Muzeum Tatrzańskiego)

Siedziba Muzeum Tatrzańskiego w latach 1892-1920 (fot. archiwum Muzeum Tatrzańskiego)

Siedziba Muzeum Tatrzańskiego w 1929 roku (fot. archiwum Muzeum Tatrzańskiego)

Siedziba Muzeum Tatrzańskiego widok obecny (fot. Andrzej Samardak)